Vụ Minh Béo và vấn đề tại ngoại hầu tra

Ls Ngô Ngọc Trai - Vụ Minh Béo và vấn đề tại ngoại hầu tra

Đăng bởi Ha Tran on Thứ Tư, ngày 30 tháng 3 năm 2016 | 30.3.16




Diễn viên hài Hồng Quang Minh (Minh Béo) có thể nộp 1 triệu USD để được tại ngoại hầu tra


Mới đây báo chí đưa tin nghệ sĩ hài Minh Béo bị bắt tại Mỹ vì những tội danh liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em.


Rất nhanh chóng người ta đã có được thông tin trên hệ thống dữ liệu điện tử của cơ quan tư pháp California và nhà tù nơi giam giữ nghệ sĩ Minh Béo. Thông tin cho biết nếu muốn bảo lãnh được tại ngoại hầu tra phía nghệ sĩ phải đóng vào số tiền bảo đảm 1 triệu USD, tức khoảng 22 tỷ đồng tiền Việt.


Đây là thông tin pháp lý đáng chú ý, cung cấp ví dụ rõ ràng về chế định pháp luật tiến bộ đặt tiền bảo đảm thay cho biện pháp ngăn chặn bắt giam giữ.


Cũng nên biết rằng sau khi hầu tòa xong xuôi, số tiền bảo đảm sẽ được hoàn trả về cho người nộp.
Đặt tiền để bảo đảm là quy định pháp luật tiến bộ thực ra cũng đã được quy định trong hệ thống pháp luật Việt Nam ở Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.


Sau mười năm kể từ khi ban hành quy định, năm 2013 các cơ quan tư pháp trung ương mới ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện.


Và với tâm lý trấn áp phòng ngừa thường thấy, văn bản hướng dẫn quy định một loạt ràng buộc khắt khe ngặt nghèo, khiến cho thực tế rất hiếm trường hợp được thực hiện.


Bắt để lấy cung







Nhiều năm qua hàng loạt doanh nhân là giám đốc công ty, lãnh đạo ngân hàng bị bắt giữ hầu tra trong khi họ có nhân thân rõ ràng và không hề thiếu tiền.


Họ đã không được đặt tiền bảo đảm thay cho bị giam như luật đã có quy định.


Điều này có nguyên nhân từ thực tế rằng ở Việt Nam việc bắt giam giữ không đơn thuần là để ngăn chặn nghi can bỏ trốn hay tiếp tục phạm tội mà bắt là để phục vụ điều tra, để lấy cung.


Lâu nay trong hoạt động điều tra, việc lấy lời khai được xem là hoạt động trọng tâm. Các cơ quan tố tụng sử dụng chính lời khai của bị can bị cáo để kết tội bị can bị cáo.


Đây là phương thức điều tra phổ cập đã thành nếp khó bỏ, cho nên các cơ quan tố tụng thường có xu hướng bắt để thuận lợi trong việc điều tra, giúp hoàn tất trách nhiệm chứng minh tội phạm.


Thực trạng này cần được thay đổi, việc lấy cung như vậy thường đồng nghĩa với bức cung – một hoạt động điều tra bị cấm, vì lẽ rằng hầu như chẳng có người nào bị bắt mà tự nguyện khai báo để kết tội chính mình.


Luật sư bất lực




Một trại giam ở Vũng Tàu, Việt Nam


Kiểu cách điều tra phá án thông qua lấy cung không thể cứ duy trì mãi, cơ quan điều tra cần nâng cao năng lực trình độ, đầu tư mua sắm trang thiết bị kỹ thuật hiện đại giúp cho việc xác định nhân chứng và tìm ra vật chứng để bỏ dần đi kiểu phá án phụ thuộc vào lấy cung.


Trong bối cảnh môi trường bất lợi như vậy, cho nên lâu nay trước hoạt động bắt ngăn chặn – một quyền hạn quá lớn của cơ quan điều tra, giới luật sư hầu như không giúp gì được cho cộng đồng thân chủ.
ở Việt Nam việc bắt giam giữ không đơn thuần là để ngăn chặn nghi can bỏ trốn hay tiếp tục phạm tội mà bắt là để phục vụ điều tra, để lấy cung.
Bắt ngăn chặn như một bức tường kiên cố án ngữ, chắn trước mặt giới luật sư là chướng ngại không thể vượt qua.


Tuy vậy bản thân giới luật sư cũng cho thấy sự bất lực khi không làm gì để cải thiện môi trường pháp lý cho hành nghề.


Hội đoàn luật sư hầu như chưa hề làm gì để thúc đẩy nới lỏng mở rộng các trường hợp điều kiện được đặt tiền đảm bảo thay cho tạm giam.


Trong mỗi vụ án, từng luật sư có thể đã làm gì đó song khó có thể thay đổi tình trạng pháp lý của thân chủ trong việc bị bắt, nhưng cả giới luật sư thì có thể cùng nhau hành động thúc đẩy tháo gỡ chướng ngại này.


Bằng việc phản ánh về một chế định pháp lý tiến bộ bị bỏ quên, giới luật sư có thể khơi dậy sự quan tâm của cộng đồng và các ban nghành, từ đó hối thúc các cơ quan tư pháp sửa đổi quy định bất cập của họ.


Không thân thiện




Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh


Giới luật sư phải cùng nhau thúc đẩy kiến tạo môi trường pháp lý thân thiện, thuận lợi cho luật sư hành nghề.


Giới luật sư cần nhìn ra có những vấn đề bất cập ảnh hưởng đến hành nghề chung, đòi hỏi cả giới luật sư mới mong tháo gỡ được.


Lâu nay có tình trạng người dân bị ngăn cản không cho vào tham dự phiên tòa xét xử công khai, nhiều trường hợp bị ngăn cản tham dự phiên tòa xét xử chính con em mình.


Đây là thực trạng sai trái đã được cá nhân luật sư phản ánh nhiều, nhưng đáng nói là hội đoàn luật sư hầu như chưa bao giờ xem đây có trách nhiệm của mình.


Trong khi những người bị ngăn cản vào tòa lại chính là những người ký hợp đồng mời luật sư bào chữa. Họ mời luật sư cho con em họ nhưng bản thân họ không được tòa án mời vì không liên quan đến vụ án, và khi họ đến tòa thì bị bảo vệ ngăn không cho vào.


Những người bị ngăn cản tham dự phiên tòa chính là những khách hàng hoặc khách hàng tiềm năng của luật sư, hội đoàn luật sư cần biết cách bênh vực quyền lợi cho cộng đồng khách hàng của mình.
Bênh vực cho người dân được tham dự phiên tòa xét xử công khai, đó cũng chính là kiến tạo xây dựng môi trường pháp lý thân thiện, thông thoáng, thuận lợi cho luật sư hành nghề.


Làm sao cải thiện?






Tựu chung môi trường pháp lý hiện còn nhiều chướng ngại cho luật sư hành nghề, song giới luật sư cũng thiếu sáng láng trong việc vận dụng quy định pháp luật sao cho có lợi cho mình.


Quyền im lặng đã được tiếp thu triển khai vào luật, luật đã quy định bị can được quyền trình bày lời khai, theo đó khai báo là quyền chứ không phải nghĩa vụ.


Nếu tinh khôn và biết cách khai triển vận dụng, giới luật sư có thể tạo ra môi trường pháp lý khiến cho bị can dễ có xu hướng mời luật sư bào chữa.


Khi bị can được giải thích có quyền mời luật sư và có quyền trình bày lời khai, và khi đã là quyền thì có thể không thực hiện. Khi đó bị can dễ có xu hướng mời luật sư bào chữa mới chịu khai báo, để có thể khai báo trong sự tự nguyện.


Trong vụ việc của nghệ sĩ hài Minh Béo, anh ta có thể đặt tiền bảo đảm thay cho tạm giam và sự việc này nhận được sự quan tâm chú ý của đông đảo cộng đồng vì bản thân nghệ sĩ đã là người nổi tiếng.


Giới luật sư cần nhanh nhạy nắm bắt, thông qua sự kiện pháp lý được đông đảo quan tâm, giới luật sư phổ biến tới cộng đồng về một chế định pháp lý văn minh tiến bộ bị bỏ quên. Quy định đã có mà ít được thực hiện, đó là quy định đặt tiền bảo đảm thay cho bị giam.


Việc đó sẽ giúp khơi gợi lên trong cộng đồng và các ban ngành về những việc đúng đắn nên làm.


Đó chính là những phương cách để luật sư cải thiện môi trường pháp lý hành nghề cho mình.


Luật sư Ngô Ngọc Trai
Gửi cho BBCVietnamese.com


Bài viết thể hiện văn phong và phản ánh quan điểm riêng của tác giả, một luật sư đang sinh sống và làm việc ở Hà Nội.


(BBC)