Đằng sau chiến dịch trấn áp tham nhũng của Việt Nam là gì?

Đằng sau chiến dịch trấn áp tham nhũng của Việt Nam là gì?
Huy Hùng 10.1.18

Việt Nam đưa 22 giám đốc điều hành ra tòa với cáo buộc gây tổn thất tại Tập đoàn Dầu khí (PetroVietnam) vào thứ Hai, trong phiên tòa quan trọng nhất của chiến dịch trấn áp tham nhũng, một chiến dịch ngày càng rộng khắp. Trong số những người bị xét xử là Đinh La Thăng, cựu uỷ viên Bộ Chính trị của đảng cầm quyền, một cán bộ cao cấp đầu tiên bị bắt trong nhiều thập kỷ.




Hình minh họa
Trong phiên xử riêng tại thành phố Hồ Chí Minh, một vụ gian lận ngân hàng cũng bắt đầu với 46 bị can.

Cùng với việc làm sáng tỏ tình trạng tham nhũng, quản lý kém và chủ nghĩa gia đình trong các công ty nhà nước trong thời điểm cổ phần hóa đang gia tăng, các vụ bắt giữ cho thấy sự thành công của một phe bảo thủ hơn trong Đảng Cộng sản cầm quyền.

Có bao nhiêu người tham gia?

Những người bị bắt đến từ PetroVietnam và ngành ngân hàng. Một số đã bị xét xử và đã bị kết án. Nhân vật cao cấp nhất bị bắt giữ là cựu Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam Đinh La Thăng, và ông này cũng nằm trong số những người bị đưa ra xét xử hôm thứ Hai. Reuters không thể liên lạc với ông ta và luật sư của ông ta để bình luận. Đức đã cáo buộc Việt Nam bắt cóc một nghi phạm từ PetroVietnam, ông Trinh Xuân Thành, người cũng là một trong số 22 bị cáo trong phiên xử án. Hơn 100 quan chức khác cũng đang bị đe dọa truy tố hoặc đã bị giáng chức hay cách chức. Một trường hợp khác liên quan đến cuộc trấn áp tham nhũng trùm bất động sản Phan Văn Anh Vũ đã bị bắt tuần trước sau khi bị trục xuất từ Singapore.

PetroVietnam là gì?

PetroVietnam là một tập đoàn nhà nước quản lý 15 đơn vị trực tiếp, 18 công ty con và sở hữu cổ phẩn ở 46 chi nhánh. Hàng trăm triệu đô la đã bị mất ở các đơn vị khác nhau, từ ngân hàng cho các công ty xây dựng, từ nhà máy điện cho nhà máy dệt may.

Vụ tai tiếng tại PetroVietnam lien quan với ngân hàng thông qua một thỏa thuận, trong đó tập đoàn này mất $ 35 triệu trong một khoản đầu tư vào Ocean Bank. Cựu giám đốc điều hành của ngân hàng – cũng là cựu chủ tịch PetroVietnam - đã bị kết án tử hình.

Cuộc trấn áp có nghĩa gì về chính trị?

Nó cho thấy một nỗ lực phối hợp nhằm kiềm chế tham nhũng quy mô lớn. Từ tham nhũng, một số quan chức đã trở nên giàu và làm xấu đi đi hình ảnh của đảng cầm quyền.

Nhưng chiến dịch trấn áp cũng cho phép ban lãnh đạo Đảng Cộng sản hiện nay tăng cường quyền lực của mình dưới thời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sau khi ông này thắng trong một cuộc đấu tranh quyền lực với cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vào dịp đại hội đảng năm 2016.

Cho dù việc bắt giữ có tiếp tục hay không thì quyền lực tối cao của Trọng được đảm bảo bằng việc kéo dài nhiệm kỳ đến năm 2021 và phe của ông này sẽ giữ được sự thống trị sau đó.

Điều gì chia rẽ các nhóm khác nhau trong đảng cầm quyền?

Mặc dù đảng thể hiện hình ảnh đoàn kết, nhưng có nhiều quan điểm về mọi thứ từ tốc độ và sự cởi mở của cải cách đến sự cân bằng ngoại giao cân đối của Việt Nam giữa Trung Quốc, Hoa Kỳ và các cường quốc khác.

Điều đặc trưng nhất cho ban lãnh đạo hiện nay là bảo thủ trong việc bảo vệ quyền lực tuyệt đối của đảng trong sự liên kết chặt chẽ với cơ quan an ninh.

Nó đánh dấu sự thay đổi phong cách lãnh đạo so với ông Dũng và các đồng minh của ông, những người được cho là sẵn sàng cho sự cởi mở chính trị hơn.

Cùng với trấn áp tham nhũng, Việt Nam cũng đã bắt giữ nhiều blogger, nhà hoạt động và nhiều nhà bất đồng chính kiến khác trong năm nay hơn bất cứ thời gian nào khác kể từ cuộc đàn áp năm 2011 đối với nhóm hoạt động thanh niên.

Trấn áp tham nhũng nổi tiếng như thế nào?

Rất ít nước mắt cho các vụ bắt giữ các cựu quan chức, nhưng cũng có hoài nghi về động cơ thực sự. Sự tham nhũng hàng ngày của các quan chức cấp thấp và cảnh sát vẫn là một yếu tố của đời sống ở Việt Nam.

Điều này có tác động gì đối với PetroVietnam?

Lợi nhuận thuần của PetroVietnam trong năm 2016 là thấp nhất trong 7 năm qua, chỉ hơn 7% so với hơn 15% trong năm 2009. Tập đoàn nói với Reuters rằng giá dầu là yếu tố lớn nhất, nhưng cũng cho biết các dự án thất bại, các cuộc điều tra đã có một tác động nhất định.

Cổ phiếu của PetroVietnam chưa được niêm yết trên sàn chứng khoán, nhưng một số đơn vị của PetroVietnam kém hiệu quả hơn so với cổ phần của PTT Thái Lan từ năm 2009.

Điều này có ý nghĩa gì đối với cải cách và tư nhân hoá?

Mặc dù cuộc trấn áp chỉ cho thấy sự tăng cường chính trị của đảng, ban lãnh đạo đảng hiện nay có dấu hiệu trì hoãn cải cách kinh tế hơn so với chính quyền trước đây.

Trước áp lực từ thâm hụt ngân sách, chính phủ đã đẩy mạnh kế hoạch bán cổ phần chính trong các công ty nhà nước hấp dẫn nhất - bao gồm việc bán cổ phần chi phối trong Công ty bia Sabeco vào cuối năm ngoái. Chính phú cũng đang bán cổ phần tại ba đơn vị của PetroVietnam.

Một số nhà phân tích kinh tế và kinh doanh tin rằng việc các quan chức sợ hãi bị cáo buộc tham nhũng có thể buộc họ phải thận trọng và sẽ đưa ra những quyết định quan liêu trong các công ty nhà nước và các bộ.

Nguồn: EXPLAINER-What's behind Vietnam's corruption crackdown?

Vũ Quốc Ngữ dịch

(VNTB)