Thái độ hậu chiến

Mạnh Kim - Thái độ hậu chiến

Đăng bởi Trung Lập on Thứ Năm, ngày 09 tháng 6 năm 2016 | 9.6.16



Rich Luttrell hội ngộ cùng cô Lan, cô con gái trong bức ảnh của người lính Bắc Việt năm nào. Nguồn: internet

Cuộc chiến đầy tranh cãi của Mỹ tại Việt Nam kết thúc với vô số quyển sách và bài báo. Thái độ của người Mỹ thời hậu chiến rất rõ ràng. Họ muốn mổ xẻ tận cùng những sai lầm chiến lược lẫn sai lầm chính trị. Điều không thể phủ nhận nữa là họ muốn hàn gắn vết thương chiến tranh. Trong nhiều trường hợp, sự dằn vặt lương tâm đã không vắng mặt trong những câu chuyện hàn gắn như vậy…


Trời nóng hầm hập, hệt mọi hôm, giống như trùm áo khoác ủ mình trong buồng xông hơi. Người lính Rich Luttrell, 18 tuổi, không biết kẻ thù đang đứng cách anh chỉ vài mét. “Liếc bên phải, tôi nghe tiếng động” – Luttrell kể – “Tôi thấy một người lính Bắc Việt ôm khẩu AK47”. Đó là lần đầu tiên Luttrell đối mặt địch quân. Luttrell bỗng sợ điếng người. Toàn thân anh tê cứng. “Phải hành động, phải làm cái gì đó…”. Đối phương đang trong tầm bắn. Cái chết chỉ trong gang tấc. Luttrell nhìn kẻ thù. “Dường như hai chúng tôi nhìn nhau rất lâu”. Và rồi, Luttrell bóp cò. “Tôi bắn, hoàn toàn tự động. Anh ấy gục xuống. Trận giao chiến giữa hai bên bắt đầu và tôi còn bàng hoàng đến nỗi không kịp phản xạ nằm xuống. Có ai đó kéo tôi…”.


Khi cuộc giao tranh kết thúc, đồng đội Luttrell lục soát thi thể người lính Bắc Việt. Một mảnh giấy nhỏ rơi ra từ ví người chết. Đó là một tấm hình, không lớn hơn con tem, chụp người lính Bắc Việt với một bé gái. “Họ là ai? Người đàn ông trong ảnh là kẻ vừa bị bắn? Anh ấy là cha cô gái?”. Luttrell quỳ xuống, nhìn kỹ tấm ảnh. Dường như bức ảnh được chụp trước khi họ chia tay, trước khi cha cô gái nhỏ bị Rich Luttrell nã đạn. “Tôi bàng hoàng khi ý nghĩ đó xuất hiện” – Luttrell nói. Vài phút sau, toán lính Mỹ rút lui. Luttrell bỏ tấm ảnh vào ví mình…


Một vết thương chiến trường đã đưa Luttrell trở về Mỹ. Ông cố gắng để Việt Nam lại phía sau và tập trung vào cuộc sống mới với người vợ Carole. “Trong nhiều năm, anh ấy không nói gì về Việt Nam” – Carole kể. Tuy nhiên, quá khứ Việt Nam chưa rời khỏi tâm trí Luttrell. Tấm ảnh anh lính Bắc Việt vô danh cùng cô gái nhỏ vẫn còn trong ví ông. Năm 1989, hơn 20 năm từ ngày về Mỹ từ chiến trường Việt Nam, Luttrell và Carole đi nghỉ hè. Họ quyết định đến Đài tưởng niệm cựu binh chiến tranh Việt Nam ở Washington.


Chỉ đến khi đó Luttrell mới biết mình nên làm gì. Trong buồng khách sạn, Luttrell suy nghĩ. Cuối cùng, ông viết: “Thưa anh, trong 22 năm, tôi mang bức ảnh của anh bên mình. Tôi chỉ 18 tuổi vào cái ngày mà chúng ta đối mặt nhau trên con đường tại Chu Lai. Hãy tha thứ cho việc tôi cướp mất mạng sống anh. Rất nhiều lần trong suốt ngần ấy năm, tôi nhìn vào bức ảnh anh và cô con gái. Mỗi lần, tim tôi như bị thiêu đốt bởi ân hận và nỗi đau tội lỗi. Hãy tha thứ cho tôi, thưa anh”. Hôm sau, Luttrell đặt bức ảnh và lá thư tại chân Đài tưởng niệm, dưới bức tường ghi tên 58.000 lính Mỹ tử trận tại Việt Nam. “Anh ấy hy sinh cho niềm tin của mình. Và đó là cách tôn vinh và tôn kính anh” – Luttrell nói. Lúc đó, “anh ấy không còn là kẻ thù mà là người bạn. Và tôi chào tạm biệt một người bạn…”. Bức ảnh được bỏ lại. Gánh nặng lương tri được dỡ bỏ và tội lỗi dường như cũng được rửa xong…


Mỗi ngày, hàng trăm người viếng Đài tưởng niệm cựu binh chiến tranh Việt Nam đều để lại nhiều vật và được nhân viên công viên dọn vào thùng. Phần tiếp nối của câu chuyện đáng lý không xảy ra nếu cái thùng chứa bức ảnh của Luttrell không nằm trên cùng trong hàng đống thùng, nếu tấm ảnh không nằm ngửa mặt, nếu tấm ảnh không được một cựu binh Mỹ khác nhìn thấy. Duery Felton – người quản lý kho vật dụng thu dọn từ Đài tưởng niệm – từng thấy nhiều thứ nhưng lần này là bức ảnh một người lính Bắc Việt. Felton xúc động khi đọc lá thư tạ lỗi của Luttrell và sau đó in tấm ảnh và cả bức thư vào tập sách Offerings at the Wall.


Sau đó, tấm ảnh người lính Bắc Việt lại lởn vởn, khi Offerings at the Wall xuất hiện trong văn phòng dân biểu Ron Stephens, người từng nghe anh bạn Luttrell kể nhiều lần câu chuyện chiến trường ngày nào. Lúc đó là năm 1996, bảy năm sau khi Luttrell để bức ảnh tại Đài tưởng niệm cựu chiến binh. Vội vàng lái xe đến văn phòng Luttrell, Stephens lấy cuốn sách để lên bàn. “Lật xem trang 53!” – Stephens nói. “Tôi bật khóc” – Luttrell kể. Đó lại là cô gái nhỏ, nhìn Luttrell bằng cặp mắt ám ảnh, dường như trách móc tại sao Luttrell cố bỏ rơi cô. Luttrell quyết định đi tìm tông tích cô gái…


Việc đầu tiên Luttrell làm là đánh động dư luận. Ông kể lại toàn bộ và câu chuyện được đăng trên trang nhất tờ St. Louis Post Dispatch. Cắt bài báo và kèm một lá thư, Luttrell gửi đến Tòa đại sứ Việt Nam tại Washington DC nhờ giúp đỡ. Một tờ báo Hà Nội đã đăng câu chuyện, kèm bức ảnh với hàng chữ: “Có ai biết người này không?”. Sự việc diễn biến khá bất ngờ khi một người ở Hà Nội gửi quà về quê cho mẹ mình. Tình cờ, anh dùng tờ báo đăng tin trên để gói hàng. Thật lạ lùng, người đàn bà nhận gói hàng từ con trai đã không xé bỏ tờ giấy báo gói hàng hay quẳng nó vào bếp lửa mà còn nhận ra người trong bức ảnh nhăn nhúm. Bà biết người lính ấy. Mang tờ báo xuống làng kế bên, bà chỉ vào ảnh: “Bố chúng mày này!”, khi nói với hai anh chị em một gia đình.


Cách đó hàng ngàn dặm, Luttrell nóng lòng đợi tin. Vài tuần sau, một lá thư từ Tòa đại sứ Việt Nam gửi đến. “Một người tên Nguyễn Văn Huệ nói rằng người lính trong ảnh chính là bố mình và cô gái trong ảnh là em mình”. Cô gái vẫn còn sống. Cô ấy tên Lan. Khi Luttrell đang suy nghĩ về chuyến đi trở lại Việt Nam, phía Việt Nam bỗng thông báo rằng cha của Lan không phải là người lính trong ảnh vì bố cô tử trận tại nơi khác vào thời điểm khác. Và rồi có thêm ba gia đình tự nhận người lính tử trận là thân nhân họ. Cuối cùng, một bức thư khác gửi đến Luttrell, từ một cựu chiến binh Việt Nam, nói rằng ông biết bố Lan từ hồi nhỏ và hai người từng chiến đấu bên nhau. Luttrell quyết định trở lại Việt Nam, trong tâm trạng lo lắng. Gia đình Lan sẽ đối xử ra sao khi biết ông là kẻ giết bố họ? “Tôi thà ôm súng ra trận còn hơn đối mặt với cô gái” – Luttrell kể.


Đó là một buổi sáng thứ tư, năm 2000, tại Hà Nội. Trời chuyển mưa khi Luttrell lái xe cùng vợ xuống ngôi làng của Lan. Cuối cùng, họ gặp nhau. Trong vài giây, họ không biết nói gì. Dường như họ hoàn toàn xa lạ nhau. Luttrell bắt đầu nói câu tiếng Việt mà ông học thuộc: “Hôm nay, tôi trả lại tấm ảnh của cháu và bố cháu mà tôi đã giữ trong 33 năm. Xin tha thứ cho tôi”. Lan òa khóc và ôm chầm Luttrell, như thể ông là cha của cô, vừa trở về từ chiến trường. Lúc ấy đã 40 tuổi, Lan lần đầu tiên cầm bức ảnh chụp mình và cha. Cô úp tấm ảnh vào mặt. Đây là lần gần gũi nhất với bố từ khi Lan lên 6. Người lính Bắc Việt tên Nguyễn Trọng Ngoan. Lan và Huệ đặt tấm hình lên bàn thờ. Luttrell đến vái.


Hình ảnh xúc động trong câu chuyện không chỉ là cảnh Lutrell và cô Lan ôm nhau khóc nghẹn, mà còn là cảnh Lutrell đứng nghiêm chào trước mộ người lính Bắc Việt trước khi ra về. Ông đứng đó, lặng im, nhưng dường như ông đang nói với người lính Bắc Việt chết dưới viên đạn của ông, rằng chiến tranh và giết chóc là điều không thể tránh được, nhưng chiến tranh cũng không có nghĩa là mãi mãi ghim viên đạn hận thù vào xác chết cuộc chiến, sau khi súng đạn không còn đụng với súng đạn…


Câu chuyện Lutrell là một trong rất nhiều câu chuyện tương tự về thái độ của người Mỹ sau cuộc chiến của họ tại Việt Nam. Thái độ hậu chiến của người Mỹ rất khác với thái độ hậu chiến của Việt Nam đối với họ, cũng hoàn toàn khác với thái độ hậu chiến của Trung Quốc đối với Việt Nam sau cuộc chiến 1979. Với việc hàn gắn vết thương chiến tranh, người Mỹ không chỉ bày tỏ. Họ hành động cụ thể. Tôi tin là sẽ không có người Mỹ nào đặt câu hỏi, như một thuyết âm mưu, rằng, tại sao Mỹ phải mở một trường đại học phi lợi nhuận tại một nước cộng sản, không đồng minh, như Việt Nam, cả.


Mạnh Kim


(FB Mạnh Kim)