GS Mạc Văn Trang: LO, HÃI, KINH
Mac Văn Trang LO, HÃI, KINH…
Đây là những khái niệm rất thú vị trong Tâm lý học. Nói nôm na là thế này.
1. LO (hay lo âu, lo lắng) là trạng thái tâm lý phản ánh đón trước những điều gì đó (có thể còn mơ hồ) sẽ đến, sắp đến chẳng lành, khiến con người rơi vào trạng thái bất an, tìm cách ứng phó… Lo âu trường diễn sẽ làm cho cuộc sống mất vui, buồn chán, ăn không ngon, ngủ không yên, làm việc không hiệu quả và dễ gây ra rối nhiễu tâm thần… Dân ta đang đứng trước rất nhiều lo âu: Lo tương lai con cái học hành sao cho nên người tử tế, không mắc vào tệ nạn xã hội; sao cho có công ăn việc làm …; Lo lắng vì thực phẩm độc hại, nguồn nước bẩn, môi trường ô nhiễm, tai nạn giao thông, trộm cướp…; Đặc biệt lo lắng về sự xâm nhập, xâm lăng của Trung cộng …Tất cả những sự lo lắng đó đang gây nên một tâm trạng xã hội nhiều xao động, trầm buồn. Trong chiến tranh, ta đã có thể “Tiếng hát, át tiếng bom”, nhưng giờ đây, có nhảy múa ca hát, hò hét “Tự hào đi lên ôi Việt Nam”, cũng không xua đi được nỗi niềm ưu tư nặng trĩu trong tâm can mỗi người dân. Mà ngay cả trên gương mặt các đại biểu dự các hội nghị, ta quan sát mà xem: Nhận huân chương, cờ thi đua, giải thưởng … mà mặt ỉu xìu, vỗ tay lẹt đẹt, nhiều gương mặt vô cảm ngu ngơ. Rất nhiều người ngủ gật, ngáp vặt, làm việc riêng trong họp Quốc hội, học Nghị quyết… Lo âu thì dẫn đến chán chường, mệt mỏi, uể oải, phân tâm, mất niềm tin vào tương lai … Nhiều người giàu có, tài năng đang bỏ nước ra đi, nhiều người có tiền gửi con đi du học, ém chỗ trước cho tương lai… Ở Viện tôi, một cán bộ giỏi đầy triển vọng, bảo, thầy ơi em đang tìm một học bổng ra nước ngoài đây, kẻo mấy thằng Tầu nó sang thì…; một chị tâm sự, con em nó quyết định vào Nam, dù sao cũng xa Tầu hơn, có chuyện gì còn kịp quyết định… Đó là trạng thái tâm lý thực của xã hội hiện nay, những người lãnh đạo phải nhạy cảm, thấu hiểu để tìm liệu pháp cải thiện tình hình. Chứ mấy anh cứ “quyết liệt, đẩy mạnh phong trào”, lên án “âm mưu kích động, gây rối”, “sự chống phá của các thế lực thù địch” … sẽ không giải tỏa nỗi lo âu trường diễn, sâu thẳm, chất chứa trong lòng nhân dân được đâu.
2. HÃI (sợ hãi, hãi hùng…) đó là cái điều lo lắng đã thành hiện thực ập đến, hoặc cái gì đó bất ngờ diễn ra gây hoảng loạn, kinh hoàng, ghê sợ… Người ta sợ hãi vì “ma quỷ hiện hình”, tai nạn khủng khiếp, vì động đất, sóng thần, nhất là khi nhìn thấy con người đánh, giết nhau man rợ, như bọn khủng bố IS giết người, như những hành động của Trung cộng: đấu tố hành hình trong cách mạng văn hóa; trong chiến dịch mổ sống các thành viên Pháp luân công để lấy nội tạng; cho xe tăng nghiến nát hàng ngàn sinh viên ở Thiên an môn; cho quân đội đốt, phá, cưỡng chế, đánh giết các nhà sư ở Tây Tạng hiện nay… Hay chứng kiến cảnh hàng trăm tấn cá chết, trắng cả một miền biển hơn 250km, suốt 4 tỉnh miền Trung … ghê sợ, hãi hùng quá… Khi trạng thái sợ hãi xảy ra với mỗi cá nhân, dễ gây sang chấn tâm lý và để lại những tổn thương tinh thần ở nhiều dạng khác nhau, phải chẩn trị. Đối với đám đông, sự sợ hãi dễ gây lên hoảng loạn, không kiểm soát được hành vi, rất nguy hiểm.
3. KINH. Có thể là “kinh hãi” (cũng là hãi), “kinh tởm” (ghê sợ và đáng khinh bỉ)… Nhưng “KINH” trong Kiều của Nguyễn Du: “Đường xa nghĩ nỗi sau này mà KINH”, có một ý nghĩa khác. “KINH” ở đây là đã dự báo trước được cái LO, cái HÃI sẽ diễn ra như thế nào rồi. Nếu KINH mà “Cũng liều nhắm mắt đưa chân/ Để xem con tạo xoay vần đến đâu” là thái độ tiêu cực. Hay Kinh mà cứ giấu giếm sự thật, u u minh minh, sẽ rơi vào trầm cảm, nhiễu tâm… Còn KINH mà dám nhìn thẳng vào sự thật, phanh phui, phân tích sự thật; đánh giá đúng sự thật; dám đương đầu với sự thật Lo - Hãi, để dũng cảm vượt lên trên sự Lo – Hãi, thì sẽ tìm ra lối thoát. KINH có mặt tích cực là nó thúc ép người ta phải phát huy hết mọi nguồn lực, tập hợp mọi lực lượng, phát huy mọi sáng kiến để vượt lên, để sống còn…
Đối với cá nhân, liệu pháp gì giúp họ vượt qua Lo- Hãi thì các nhà Tâm lý học, Tâm thần học có thể làm được. PSD đã giúp được hơn 40 người cai nghiện vượt qua được nỗi Lo – Hãi lại bị con ác quỷ ma túy nó lôi kéo trở lại tái nghiện, lại rơi xuống “địa ngục trần gian” lần nữa... Bí quyết của Liệu pháp là gì, đang chuẩn bị công bố một phần.
Nhưng về mặt xã hội, Liệu pháp phải là tổng thể các tác động về tư tưởng, chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự, ngoại giao…được thể hiện thành hành động đối nội, đối ngoại phù hợp nguyện vọng và ý chí của đại đa số người dân. Những hành động đó là một tiến trình, đem lại từng bước tiến rõ rệt; từng bước lại thắp lên một chút tin tưởng và hy vọng… Dù hoàn cảnh nào, khi con người có niềm tin, hy vọng sẽ có dũng khí và “ló cái khôn” để vượt qua sự LO - HÃI. (Đối với những kẻ khùng hay người u mê thì nói làm chi)!
30/7/2016
M.V.T
